Rośliny przyprawowe i zielarskie Cz. VI

1. Lebiodka pospolita (oregano)

Pochodzenie: dziko rośnie na obszarze całej Europy.

Opis: bylina z silnie rozgałęzionym kłączem, wysokość do 60-80 cm. Liście okrągłe, naprzeciwległe, owłosione, od spodu lekko zabarwione na kolor czerwony; w lipcu i sierpniu ukazują się różowe baldachogrona

Nazwa i kontekst kulturowy:  łac. oros = góra i ganos = ozdoba, starożytni uważali, że lebiodka chroni przed ukąszeniami jadowitych zwierząt, w średniowieczu wierzono, że jej ziele chroni przed czarami

Uprawa: ciepłe słoneczne stanowiska, przepuszczalne, gleba o odczynie lekko zasadowym. Można ją rozmnażać wegetatywnie przez podział starszych roślin wiosną lub jesienią lub od połowy lata z sadzonek korzeniowych. Lebiodkę można też rozmnażać z siewu. W sprzyjających warunkach wokół roślin matecznych wyrastają samoistnie z siewu młode rośliny.

Surowiec leczniczy: ziele zbierane w okresie kwitnienia

Związki czynne: olejki eteryczne, garbniki, związki gorzkie, flawonoidy, fitosterole, sole mineralne

Działanie: pobudza apetyt, działa przeciwzapalnie żółciopędnie W medycynie ludowej stosowana też była przeciw bólom głowy, chorobom dróg oddechowych, przeziębieniom i do kąpieli wzmacniających.

Stosowanie: w farmacji ziele lebiodki wykorzystywane jest w wielu mieszankach ziołowych, kulinarnie główna przeprawa kuchni włoskiej, meksykańskiej i hiszpańskiej. Oregano jest niezbędną przyprawą do pizzy, służy też jako przyprawa do sałatek, sosu pomidorowego, zupy pomidorowej, warzyw, potraw z jaj i sera. Lebiodką przyprawia się mięso pieczone i z rusztu. Lebiodka harmonizuje z bazylią i pieprzem.

W starym zielniku można przeczytać taką opinię:,, Napar z listeczków lebiodki nerwy wzmacnia, porusza humory, ostrożnie jednak z ich braniem postępować należy, gdyż nieco gorączki sprawują, najlepiej nadaje się w konstytucjach zimnych, a wieku podeszłym ,,.

2. Lubczyk ogrodowy (maggi)

Pochodzenie: Iran, w Europie powszechnie stosowany w średniowieczu.

Opis: bylina osiągająca 2m wys. część podziemna kłącze z wyrastającymi z niego korzeniami, owoce płaskie, eliptyczne rozłupnie, liście podwójnie pierzastodzielne.

Nazwa i kontekst kulturowy: zioło magiczne, wierzono, że leczy ukąszenia węży, stanowi ochronę przed czarami i niepogodą, polska nazwa wiąże się z tym, że w obrzędowości ludowej przypisywano mu moc niezawodnego afrodyzjaku

Uprawa: ciepłe słoneczne stanowiska, lekki półcień, gleba głęboko uprawiona, ze względu na rozmiary należy sadzić w kącie ogrodu, pod ścianami lub płotami. Lubczyk rozmnaża się z rozsady przez siew nasion lub przez podział roślin. Zbiór świeżych liści na użytek kuchenny prowadzi się na bieżąco przez cały okres wegetacji, gdy rośliny osiągną większe rozmiary, Pędy z kwiatostanami należy usuwać. Liście suszy się i przechowuje w szczelnych naczyniach bez dostępu światła lub zamraża świeże

Związki czynne: lubczyk jest rośliną leczniczą i przyprawową zawierającą olejki, kumarynę, kwasy organiczne, skrobię, cukry, żywicę.

Działanie: moczopędne i żółciopędne, pobudza trawienie.

Stosowanie: w farmacji składnik mieszanek ziołowych do przyrządzania wywarów, w kuchni przyprawę stosuje się do sosów, rosołu, pieczonego mięsa, zup, warzyw, potraw z ryżu, kasz, drobiu i ryb. W mieszankach przyprawowych harmonizuje z pietruszką, szczypiorkiem pieprzem i rozmarynem. W kuchni dietetycznej używa się lubczyku z bazylią i koprem.

Syreniusz w 1613 roku podawał, że jeżeli lubczyk wykopano 1 października o godzinie 6 wraz z nacią, nasieniem i korzeniem, to ,, wielkie i znamienite skutki w małżeństwie rozterki i niezgody w nim równa,- proszę sprawdzić.